Doğuştan olan ya da yaşamın ilk yıllarında başlayan işitme kayıpları bireyin konuşmayı anlama, ana dilini edinme ve bilişsel becerilerinin gelişimi üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır. İşitme engelli bireyler, dili edinebilme, sesli uyaranları normal ortamlarda algılayarak o uyaranlara uygun tepkide bulunabilme becerilerini geliştirebilmek için özel eğitime ihtiyaç duymaktadır. Günümüzde işitme kaybı tanısı birçok bireye küçük yaşlarda hatta doğumda konulabilmekte, işitme cihazları ile daha iyi işitmeleri sağlanabilmektedir. Bireyin özel eğitim, aile eğitimi ve destek eğitim ile konuşmayı algılaması ve konuşmayı öğrenmesi, bu yolla iletişim kurması, işitme kaybının derecesine ve sağlanan erken eğitim hizmetlerinin etkinliğine bağlı olarak çeşitli düzeylerde mümkün olabilmektedir. İşitme engelli bireyin eğitiminde kabul gören amaçlar, bireyin işitme cihazını uyanık olduğu tüm saatlerde kullanmasını sağlayarak işitme becerilerini geliştirmek, sesleri yorumlamayı öğretmek ve bu sürece ailenin katılımını sağlamakla ilgili olmalıdır. Bireyin işitme kaybı hafif veya orta derecede dahi olsa, eğer birey özel eğitim hizmetlerinden faydalanamıyor ise işitme yetersizliğinin yarattığı sonuçlar olumsuz yönde ilerleyecektir. Millî Eğitim Bakanlığına bağlı faaliyet gösteren özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde kullanılacak İşitme Engelliler Destek Eğitim Programı, bireyin hayat boyu kullanabileceği dinleme, konuşma, dil, iletişim, okuma yazma ve matematik becerilerini kazanmaları, bu becerileri kullanarak sosyal hayata etkin katılım sağlamaları amacıyla hazırlanmış bir programıdır.
PROGRAMIN DÜZEYİ
Program uygun işitme cihazı kullanan, doğumdan itibaren her yaş grubundan işitme engelli bireylerin özellikleri ve gereksinimleri dikkate alınarak hazırlanmıştır. PROGRAMIN GENEL AMAÇLARI Bu program ile bireylerin; 1. İşitme kalıntısını en üst düzeyde kullanmaları, 2. İşitsel algı becerilerini kullanarak yaşıtları düzeyinde dil ve konuşma becerisi geliştirmeleri, 3. İletişim becerilerini geliştirerek günlük yaşamda kullanmaları, 4. Okuduğunu anlama ve okuma yazma becerilerini geliştirmeleri 5. Temel matematik becerilerini kazanmaları 6. Akıl yürütme becerilerini geliştirmeleri, beklenmektedir.
PROGRAM İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR
1. Modüllerde yer alan kazanımlar, işitme engeli olan bireylerin destek eğitim programında yer alan genel amaçlara ulaşmasını sağlayıcı nitelikte belirlenmiştir.
2. Birey, ihtiyacına göre eş zamanlı olarak işitme engelliler programı içindeki birden fazla modülden yararlandırılabilir.
3. İşitme engelli bireyin işitmenin yanında başka bir ya da birden fazla engeli olduğunda engelin özelliğine göre diğer destek eğitim programlarında yer alan uygun modüllerden de yararlandırılmalıdır.
4. Programda yer alan modüller arasında bir aşamalılık ve birbirinin ön koşulu olma durumu söz konusu değildir.
5. Program modüllerinde yer alan kazanımların gerçekleşebilmesi için öğrenme ve öğretme sürecinde modülde belirtilen gerekli araç-gereç ve donanımlar sağlanmalıdır.
6. Bireyin eğitim planı doğrultusunda yapılacak çalışmalar ve bireyin özellikleri konusunda görüş alışverişi yapmak üzere hastanelerin ilgili bölümleri, rehberlik ve araştırma merkezleri, bireyin devam ettiği okul personeli (sınıf öğretmeni, rehber öğretmen, branş öğretmenleri, okul idarecileri vb.) ve ilgili diğer kurum, kuruluş ve uzmanlarla iş birliği yapılmalıdır. Bireyin destek eğitim sürecinin sonunda devam ettiği kurum tarafından hazırlanan gelişim raporunda bireyin kazanımlarının günlük yaşama geçişini ve kalıcılığını sağlayacak öneriler, bağlı olduğu rehberlik ve araştırma merkezinin yanı sıra bireyin ailesine 2828 sayılı yasa ile devlet koruması altında bulunan bireyin yasal vasi statüsünde olan kuruma, varsa devam ettiği okulun rehberlik ve psikolojik danışma servisine iletilmelidir.
7. İşitme engelli bireylerin, kazandıkları becerileri günlük yaşamlarında kullanabilmeleri için sosyal faaliyetler planlanmalı, iletişimle ilgili konulara ağırlık verilmelidir.
8. Program uygulanırken kazanımların öğretiminde basitten zora doğru bir sıra izlenmelidir. İşitme engelli birey eğitim süresince ara değerlendirmeler yapılarak gelişimi ve programın başarı düzeyi izlenmeli, gerekli tedbirler alınmalıdır.
9. İşitme engelli bireyin bu programdan yararlanması için işitme kaybının tipi ve derecesine uygun cihaz kullanması gerekmektedir. Cihaz kullanmayan işitme engelli birey bu programdan yararlanamaz. 10. İşitme engellilerin eğitimi akustik düzenlemesi yapılmış sınıflarda verilmelidir. Sınıf ortamında yardımcı destek cihazlar kullanımı sağlanmalıdır.
11. İşitme engellilerin eğitiminin her aşamasında aile eğitimi önemlidir. Aile bireyin eğitimi konusunda neler yapabileceğini bilmeli, bireyle sağlıklı iletişim kurabilmeli ve aile, engelli bireyde sözel iletişim isteğini uyandırabilmelidir. Eğitim planlanırken aileye yönelik bilgilendirici ve uygulamalı çalışmalara da yer verilmelidir. Ailelerin eğitim sürecine etkin olarak katılımları sağlanmalıdır. Aile eğitimi verilirken; işitme engeli, gelişim özellikleri, işitme cihazları, koklear implant, cihaz bakımı ve kullanımı ile benzeri konularla ilgili bilgi verilmelidir. Ayrıca ailelerin ihtiyacına göre psikolojik destek, rehberlik ve danışmanlık hizmetleri verilmelidir.
PROGRAMIN YAPISI
İşitme Engelliler Destek Eğitim Programı işitme engelli bireylerin programın genel amaçlarına ulaşmalarını sağlayacak çeşitli modüller ve modüllere yönelik kazanımlardan oluşmaktadır. Her bir modülde bireylerde ulaşılması beklenen kazanımlar, içerik, açıklamalar ve ölçme değerlendirme bölümleri yer almaktadır. Modüller; işitme engelli bireylerin ihtiyaçları göz önüne alınarak belirlenen İşitme Eğitimi, Dil Eğitimi, Sosyal İletişim, Okuma Yazma Anlama ve Matematik Modüllerini kapsamaktadır.